عوارض درمان ارتودنسی
نیازهای درمانی در افراد بطورکلی به دو گروه درمان های انتخابی و درمان های ضروری تقسیم می شوند .درمان های ضروری درمان هایی هستند که در صورت بی توجهی باعث درد ،ناراحتی و به خطر افتادن سلامت کلی فرد می شوند.در طرف مقابل درمان هایی هستند که انتخابی بوده و فرد به دلیل اولویت خاص از نقطه نظر کارایی بهتر ، زیبایی یا پیشگیری از بروز بیماری های دیگر انجام می دهد. درمان ارتودنسی یکی از این درمان ها است که عمدتا برای زیبایی بیشتر ،افزایش کارایی سیستم دندانی و یا راحتی بیشتر در مراقبت های دندانی و جلوگیری از پوسیدگی و ناراحتی لثه انجام می شود .در کنار این فواید ممکن است نگرانی هایی در ارتباط با عوارض یا محدودیت های درمان ارتودنسی وجود داشته باشد. آگاهی از این عوارض یا محدودیت ها و روش های جایگزین در هنگام شروع درمان ارتودنسی ضروری بوده و فرد درمان کننده موظف است هم از جنبه اخلاقی و هم از جنبه حقوقی آنرا به اطلاع بیمار برساند.در این مقاله کوتاه اشاره کلی به خطرات بالقوه درمان ارتودنسی خواهیم داشت:
خطای درمان کننده:مهمترین عامل ایجادکننده عوارض نامطلوب درمان ارتودنسی به مهارت فرد درمان کننده ارتباط دارد.اگر فرد درمان کننده در این حیطه تخصص نداشته باشد امکان بروز خطا در مرحله تشخیص،طرح درمان،انجام درمان ونگهداری نتایج درمان وجود دارد. متاسفانه این خطاها شایعترین و غیر قابل جبران ترین مشکلاتی هستند که دردرمان های ارتودنسی درجامعه دیده می شوند .این خطا ها عمدتا مربوط به عدم توانایی در برآورده کردن انتظارات بیمار، کشیدن نادرست دندان،بهم زدن نیمرخ بیمار ،تبدیل نمودن بیمار ی که با ارتودنسی قادر به بهبود وضعیت بوده به بیماری که نیاز به جراحی فک دارد،پوسیدگی دندان و بیماری های لثه وکوتاه شدن ریشه دندان ها به دلیل اعمال نیروی نامناسب است.افرادی که دارای تخصص ارتودنسی هستند علاوه بر قید کلمه متخصص ارتودنسی در تابلو در مهر نظام پزشکی خود نیز کلمه متخصص ارتودنسی را دارند.بررسی کامل تر تخصص وتجربه فرد با بررسی مدارک تخصصی فرد در سایت نظام پزشکی امکان پذیراست.
عدم درک انتظار بیمار:یکی از مهمترین مسایل شرح دقیق خواسته بیمار یا والدین بیمار می باشد.اگر خواسته بیمار بطور صحیح ذکر نشود یا فرد درمان کننده مهارت لازم برای استخراج انتظار واقعی بیمار را نداشته باشد امکان رسیدن به نتیجه مطلوب کاهش می یابد.یکی از محدودیت های درمان ارتودنسی آن است که برداشت افراد اززیبایی نسبی است .بطوریکه یک خصوصیت در افراد زیبایی متفاوتی را تداعی می کند بنابراین کشف موضوع و امکان رسیدن به نتیجه ای که بتواند انتظارات واقعی بیمار را تامین کند اهمیت زیادی دارد.گاهی محدودیت هایی در درمان افراد وجود دارد که امکان رسیدن به نتایج ایده آل را ناممکن می کند این مسئله به نوع ناهنجاری ،مهارت درمان کننده،ماهیت متفاوت پاسخ های درمانی در افراد و همکاری بیمار ارتباط دارد.کشف این محدودیت ها در ابتدای درمان و آگاه نمودن بیمارصرفا با تجربه ودانش متخصص ارتودنسی امکان پذیر است.
خطر پوسیدگی و بیماری های لثه: با وجود وسایل ارتودنسی در دهان امکان گیر غذایی در اطراف وسایل ارتودنسی بیشتر شده و به تعداد پناهگاههای باکتریها افزوده می شود بنابراین بهداشت دهان و دندان اهمیت بسیار زیادی دارد. عدم رعایت صحیح بهداشت دهان ودندان که شامل مسواک ،نخ دندان و برس بین دندانی برای بیماران ارتودنسی است می تواند باعث بروز پوسیدگی دندان،ناراحتی لثه یا تغییر رنگ دندان ها شود.نگرانی عمده بیماران ارتودنسی از پوسیدگی در زیر وسایل است در صورتی که این نواحی خطر پوسیدگی بالایی نداشته و تنها اطراف آنهااست که با تجمع مواد غذایی در این نواحی و عدم رعایت بهداشت صحیح خطر بروز پوسیدگی جدی می شود.متخصصان ارتودنسی با درک اهمیت موضوع اولین اقدامی که در هر جلسه ویزیت انجام می دهند کنترل وضعیت بهداشت و ارایه آموزش های لازم است.اولین علامت بهداشت غلط دهان و دندان معمولا با خونریزی حاشیه لثه در هنگام مسواک زدن آشکار می شود که در این موارد زنگ خطر به صدا درآمده و لازم است کنترل بهداشتی بیشتری برای فرد انجام شود. یکی دیگر از جنبه های مهم پیشگیری از پوسیدگی دندان ها کنترل رژیم غذایی است.کاهش مصرف مواد قندی ویا استفاده از مواد قندی دردفعات کمتر در طی شبانه روزمی تواند از تعداد باکتری های ایجاد کننده پوسیدگی کم نماید.طبیعی است که کم شدن تعداد این باکتری ها خطر بروز پوسیدگی دندان را کاهش می دهد. با آموزش بیماران ارتودنسی در ابتدای درمان و کنترل جدی در ماههای اول ،اغلب بیماران در کسب بهداشت دهان و دندان مناسب مهارت لازم را کسب می کنند.
خطر برگشت درمان ارتودنسی: برگشت درمان های ارتودنسی در دو گروه کلی به مشکلات فکی و جابجایی دندان ها تقسیم می شود.مشکلات فکی درمان شده در دوران رشد با اتمام دوره رشد تغییری پیدا نمی کنند.این درمانها معمولا در زمانی انجام می شوند که بلافاصله بعد از آن درمان ارتودنسی ثابت انجام شود تا کنترل مناسب برای پیشگیری از خطر برگشت انجام شود.با بالغ شدن فرد امکان تغییر درشکل کلی فک بالا و پایین در جهت مثبت یا منفی کاهش قابل ملاحظه ای پیدا می کند.حرکت و جابجایی دندانها در تمام سنین قابل انجام است.درمان صحیح و کامل ارتودنسی در 95 در صد موارد برگشت عمده ای ندارد ولی تغییرات بسیار خفیف بعد ازدرمان ارتودنسی لازم و اجتناب ناپذیر است. تغییر جزء جدایی ناپذیر تکامل انسان است بر همین مبنا فرد از کودکی به نوجوانی و از نوجوانی به جوانی و در نهایت به پیری می رسد.دراین فرایند تمام اجزا بدن دچار تغییراتی می شوند که به بافتهای دهان ودندان هم تسری دارد.بنابراین این تصور که دندانهای فرد در موقعیتی قرار بگیرند که تا آخر عمر هیچ تغییری نداشته باشند صحیح نیست.برای کاهش خطرات برگشت درمان استفاده از وسایل نگهدارنده متحرک یا ثابت در انتهای درمان ارتودنسی ثابت ضروری بوده و اهمیت کمتر از درمان فعال ارتودنسی ندارد.میزان استفاده از این وسایل در بیماران متفاوت بوده وبراساس ناهنجاری وروش درمان انجام شده متفاوت می باشد .تغییرات مرتبط با برگشت درمان معمولا در 3 ماه اول بعد از باز کردن دستگاههای ارتودنسی ثابت قابل مشاهده هستند.در این صورت ممکن است درمان تکمیلی کوتاه مدت برای ثبات بهتر دندان ها توصیه شود.
کوتاه شدن طول ریشه:هرچند احتمال تحلیل و کوتاه شدن ریشه در بیماران ارتودنسی بسیار کم و بین 3 تا 5 درصد موارد است ولی آگاهی از این مسئله ضروری است.حرکت دندانها در استخوان با توجه به مکانیسم تحلیل و تشکیل استخوان شکل می گیرد.در این فرآیند ممکن است در مقیاس میکروسکوپی قطعات میکرسوکوپیک ریشه هم برداشته شده ومجددا ساخته شود. اگر شرایط زمینه ای خاصی مثل بیماری آسم یا سابقه ضربه ، شکستگی دندان یا اعمال نیروی ارتودنسی غلط وجود داشته باشد این مسئله توجه بیشتری می طلبد.در این موارد متخصص ارتودنسی آگاه ،کنترل های دوره ای مربوط به خطر تحلیل ریشه را د ر پرونده بیمار ثبت می نماید وآنرا بصورت دوره ای کنترل می کند و در صورت بروز اقدامات درمانی متناسب باآن را انجام می دهد.
درد فک:تحقیقات متعدد نشان داده اندکه ارتباط قاطعی بین درمان ارتودنسی و ایجاد یا رفع مشکلات فکی وجود ندارد. در بیمارانی که در ابتدای درمان دارای مشکلات فکی هستند درمان ارتودنسی صحیح می تواند باعث بهبود مشکلات فکی شود ولی تنها عامل نیست وممکن است نیاز به درمان های تکمیلی داشته باشد.با توجه به ماهیت مفصلی بودن ناحیه امکان بروز مشکلات سایر مفاصل در مفصل گیجگاهی فکی نیز وجود دارد.
مدت زمان درمان:ممکن است طول دوره درمان از آن چیزی که پیش بینی شده کوتاه تر یا طولانی تر شود.درمان معمول ارتودنسی که بطور صحیح و کامل انجام می شود در اغلب موارد بین 18 تا 24 ماه خواهد بود.عمده ترین دلایل افزایش دوره درمان ملاحظه کاری در طرح درمان ،بیماری های زمینه ای و عدم همکاری بیمار در مراجعه منظم واجرای دستورات یا شکستگی وسایل در طی درمان است.در این صورت ممکن است از کیفیت نهایی درمان نیز کاسته شود.در برخی از بیماران بخصوص بزرگسالان امکان افزایش دوره درمان به دلیل ماهیت متراکم استخوان یا پیچیدگی درمان وجود دارد.تحت فشار قرار دادن متخصص ارتودنسی برای باز کردن زود هنگام ارتودنسی می تواند باعث افزایش خطرات مرتبط با برگشت درمان شود.
درمان های تکمیلی دندانپزشکی:اگر شکل دندان ها یا اندازه دندان ها صحیح نباشند برقراری نتایج ایده آل نیازمند درمان های ترمیمی زیبایی مکمل مثل ترمیم همرنگ دندان خواهد بود.این قسمت از درمان در اغلب موارد انتخابی بوده و به زیباتر شدن نتایج کمک می کند.